PA RAEOA Arsenio Paixão Bano Promete Sei Fo Karau Timor ba Komunidade Leolbatan Hodi Konserva Debu Ne’ebe Konstrui Husi PERMATIL

0
447 views

Racom Maubisse, 21/02/2023 – Komunidade Aldeia Lakufoan Leolbata durante tempu naruk la asesu ba be mos, no komunidade sira durante ne’e asesu ba be mos ho distanisa dok, pelumenus kilometru rua, relasiona ho preokupasaun komunidade leolbatan konaba be mos ne’ebe durante tempu naruk hahu mai husi tempu Indonesia to’o mai ukun rasik-an, liu husi planu no politika PERMAKULTURA nian, servisu hamutuk ho autoridade komunitariu Aldeia Lakufoan Leolbatan no komunidade sira buka meus, hodi ke’e debu antiga sira ne’ebe desde beiala sira husik hela. Kauza husi debu maran ne’e tamba komunidade sira tesi ai arbiru, halo tos muda ba mai ikus fo afeta ba be maran.

Nune’e liu husi politika PERMATIL nian servisu hamutuk ho komunidade, lia nain, jovens inklui Autoridade sira, hodi konserva fali debu antiga sira nomos buka karau timor atu husik fali ba debu sira ne’ebe PERMATIL ho komunidade sira ke’e ne’e, atu nune’e bele hamoris fali be matan sira. Tamba ne’e komunidade sira haruka proposta mai Autoridade RAEOA, husu tulun konaba karau timor tolu nune’e bele ba husik fali iha debu ne’ebe komunidade sira ke’e ona, maibe ate a data seidauk iha reposta husi Autoridade RAEO .

Relasiona ho  debu rua refere xefe aldeia Lakufoan, Jóse Tacaqui hateten katak;

“Durante ne’e, tuir ami nia hare’e depois de PERMATIL hamutuk ho Komunidade iha ne’e tur hamutuk ke’e debu iha foho leten hodi konserva bé no iha tempu udan be nakonu, ikus hamosu fali bee matan sira ne’ebe uluk maran, bee komesa iha fali, tamba durante tempu naruk ami susar tebes ba bee, maibe liu husi ke’e debu iha foho leten agora be’e matan kuaze tolu mak iha fali no la maran hanesan uluk ona, maske ho debit ne’ebe ki’ik, maibe ba oin pasti bee sei bo’ot”.

Chefe Aldeia Lakufoan ne’e Realsa Liutan katak; Debu ne’e atu saidiak liu tan mak precise hakiak mos karau timor, tamba ho karau timor bele hamoris fali be, tamba ne’e ma kami hato’o ona proposta ba Presidente Autoridade RAEOA, maibe to’o agora seidauk iha rejultadu, maske nune’e ami hein nafatin”.

Entertantu relasiona ho komundade sira nia proposta ne’ebe mak hato’o ba Presidente Autoridade RAEOA Arsenio Paixão Bano, konaba karau tolu ne’ebe atu hakiak iha debu tolu iha Aldeia Lakufoan, ba Radio Komunidade Maubisse Mauloko, Presidente Autiridade RAOEA Arsenio Paixão Bano hateten katak; “Prospota husi komunidade aldeia lakufoan hau simu ona no proposta konaba karau timor ne’e iha ona prosesu nia laran no iha tempu badak sei responde”, deklarasaun ne’e Presidente Autiridade RAOEA ne’e hato’o iha Hotel Bintang Lima Oe-Upun, hafoin remata abertura ba kongresu Kamara Komersio Industria RAEOA nian iha Oe-cusse.

Presidente Autoridade RAEOA ne’e mos hato’o Agradese ba PERMATIL ne’ebe mak halo ona debu rua iha Leolbatan hodi fasilita komunidade sira asesu ba bee mos.

“Ha’u  agradese ba ONG  PERMATIL ne’ebe halo ona debu rua iha Leolbatan Aldeia Lakufoan no konsege halo ona knua ida ne’ebe uluk laiha be’e, maibe liuhusi sira nia prejensa ate agora komunidade la susar ba be mos.” Hateten Arsenio iha Hotel Bintang Lima Oe-Upun.

Tuir observasaun Jornalista Radio Komunidade Maubisse Mauloko katak, precisa Adapta no Haforsa reziliénsia ba mudansa klimátika, liu husi rehabilita fila fali debu natural sira, Kria debu artificial/ check dam (bainhira debu natural laiha), Kada projeitu Estrada koko atu kanaliza  be dalan Estrada nian ba hotu debu, Artifisial/check dam atu be labele  sulin  direta ba mota hodi kria rai monu ka hamosu inundasaun nsst, Kria terrasu gludan, Halo travasaun ba mota kiik (kadalak) sira uza fatuk, bronzon, ai no seluk seluk tan hodi hamenus velosidade bee bainhira udan boot.

Tamba Populasaun Maioria ka 80% depende ba agrikultura hodi sustenta sira nia moris loron-loron nian Kuaze 90% rendimentu Estadu finansia husi fundu petrolíferu husi investimentu mina no Gas. Suporta sosiedade sivíl sira inklui organizasaun Ema ho Defisiensia sira, Feto no ema save sira ne’ebé servisu iha area fundu klimátika hodi melhora sira nia koñesimentu kona-ba fundu klimátika

Promove Diversifikasaun Ekonomia, influensia governu nia polítika públiku kona ba oinsá uza Fundu Petrolíferu iha OJE ho investimentu adekuadu iha setór agrikultura, turizmu, indústria manufatura no setór produtivu seluk hodi responde ba nesesidade ema vulneravel sira (Feto, ema ho defisiénsia, joven iha agrikultura, setór privadu no komunidade marzinalizadu sira iha area rural

Influensia Governu nia polítika públiku ho evidénsia hodi apoiu governu no parseiru sira seluk kona ba asuntu diversifikasaun ekonomia, inkluzaun sosiál, reziliénsia no adaptasaun klimátika, Fasilita partisipasaun parseiru sira nian ne’ebé inklui grupu feto, ema ho defisiénsia, ONG-sira, rede, Koligasaun, agrikultór sira iha nivel munisipiu, amplifika sira nia lian liu-liu lian laek sira (ema marzinalizadu sira iha area rural) inklui setór Privadu atu hetan espasu hodi partisipa ativu iha diskusaun no diálogu ho polítika nain sira ba asuntu sósiu ekonómiku liu husi OiTl nia Sentru Rekursu no Advokasia.

Tamba ne’e husu atu komunidade sira kuida be ne’ebe iha ona, no kuda ai horis sira besik iha debu ninin, labele ta aihoris arbiru hodi halo to’os ba mai, nune’e bele hamatak rai iha tempu udan, liu liu iha tempu bailoron naruk.

Jornalista : Joaquim Coutinho

Editor      : Racom Maubisse

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Notify of
guest
0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments