Domingos Lurdes Husi Grupu Agrikultura Haburas Maubisse ” Ho Rejultadu Produsaun Konsege Sosa Kareta 1 Ho  Mákina Koa Rai 3 Inklui Ajuda Alin Sira Ba Eskola

0
25 views

Racom Maubisse (23/11/2022) Domingos Nunes aprejenta rejultadu ida ne’e iha Forum Foinsa’e empresarial ho tema “Kriasaun Empregu no Reforsa Diversifikasaun Ekonómia husi Baze” iha Postu Administrativu Maubisse Munisípiu Ainaro.

Objetivu husi fórum empresarial ne’e atu atu enkoraja foin-sa’e produtivu no kreativu sira ne’ebé mai ho idea negosiu inovativu hodi kria servisu ba sira nia an-rasik liu husi fortalesimentu no ekosistema inovasaun inklui involvimentu foin-sa’e sira iha prosesu rekuperasaun ekonomia.

Domingos Nunes husi Grupu Haburas Maubisse hateten;

“Ohin loron ema barak kolia katak atu kria empregu ne’e presija osan, osan iha maka foin kria empregu entaun ami ho ideia ne’ebe maka la hanesan,  ami husi Haburas Maubisse ami joven lubuk ida maka iha ne’ebá halo ami nia aktividade produtivu í ami mós los joven sira mesak deit maibe ami ho inan aman depois alin kík sira. Ami iha tinan 2000 ami nia inan aman sira halao atividade produtivu sira kuda modo, sira hatene kuda maibe sira lahetene oinsa asesu ba merkadu. Entaun mai iha tinan 2015 USAID nia projetu Avansa agrikulrura tama iha ami nia fatin hodi halo sira nia misaun esntaun sira buka kedas merkadu mai iha ami nia fatin, liu tia ida ne’e sira husi super merkadu sira la mai ona ami nia fatin. Entaun iha tinan 2018 ita ba halo ita nia estudu iha Dili entaun saida maka ita presija husu ba ita nia inan aman premeiru ita husu osan hau senti se ita husu osan deit la dun diak ho rajaun hirak ne’e ita servisu hamutuk ho agrikultór inan aman sira, oinsa maka ita nia inan aman sira kuda ita maka ba fán iha Dili” Aprejenta Domingos Husi Grupu Movimentu Agrikultura iha Maubisse 23/11/2022.

Foinsa’e hateten tamba Nesasidade familia no estudu maka obriga sira hodi halo ida ne’e atu labele dependensia deit ba inan ho aman.

“Halao ida ne’e tamba nesasidade familiar no estudu maka obriga ami atu kria empregu ne’e , ba iha nesasidade familiar ita hatene katak, ita nia inan aman maioria iha foho ne’e moris ho vida agrikultór se ita ba eskola maka ita husu osan bót entaun ita nia inan aman sira dala ruma ne’e sai ema debedór  tamna ne’e ami hamutuk ho ami nia joven nain 2 ne’ebé maka delaga husi Grupu ba halo ami nia negósiu ami ba fán momentu ne’ebá iha Estobery ami fán uluk iha merkadu Taibesi  no ba iha super merkadu sira” Haktuir foinsa’e 23/11/2022.

Husi rejultadu ne’ebe maka Grupu ne’e hetan liu husi kóperasaun ne’ebe maka halo ho Avansa Agrikutura   maka hanesan;

“Husi osan hirak ne’e ita sosa kareta, ne’ebe hetan husi avansa 50% ne’e ita sosa kareta 1, ita mós sosa mákina koa rai 3 ita mós sosa Laptop ida ba alin sira ne’ebe maka agora dadauk halao hela sira nia estudu iha Universidade. Alende ita uja hodi selu alin estudante sira ne’ebe maka dadauk ne’e halao hela sira nia estudu iha Universidade no Sekundariu. Ita mós iha planu katak ita sei iha tan aktividade hakiak ikan ” Aprejenta foinsa’e  Domingos  husi  Grupu Akrikultura Haburas Maubisse ba Maluk foinsa’e husi Munisípiu Aileu, Ainaro, Manufahi, no Covalima iha Pra-Akampamentu ne’e maka realija iha Salaun Paroquial  Maubisse Munisípiu Ainaro loron 23/11/2022.

Atinji rejulatadu ne’e iha Obstaklu lubuk ida ne’e Grupu ne’e Inferenta maka hanesan Asesu ba iha Mekadu no fatin konserva produtu sira tó ba iha Mekadu, durante ne’e ense deit iha saku ne’ebe la garante kualidade produtu wainhira to ba iha merkadu iha produtu hanesan modo balun tahan namlaik no dodok.

Maske nu’une’e sira la lakon esperansa hodi kuntinua luta nafatin hanesan Domingos hateten;

“Problema maka hanesan ami ba tó iha super merkadu sira ema dehan produtu iha tia ona ami labele simu ita bót sira nia produtu, entaun ami tenta nafatin ba super merkadu sira iha Dili laran kuaje super merkadu hotu la simu entaun iha fali 2019 ami tenta ba iha loja agrikultóres momentu ne’ebá ita hasoru Maun Aniceto entaun maun Aniceto rekomenda ba ita katak ita hatama produtu Ai-fuan deit modo tahan ita labele hatama entau ita hatama maka Estobery ho Abroñus ba iha loja dos Agrikultóres husi 2019 mai tó ohin loron, ita mós iha ita nia kolektór nain rua ne’ebé sosa rasik iha ita nia fatin maka ida maka naran MKP,   Xefe Suku, ida tan maka Loja di Povu Ainaro” Hateten Foinsa’e Maubisse oan Domingos 23/11/2022.

Nia kuntinua akresenta liu tan katak;

“Liga ba oinsa maka konserva modo ne’e ho diak atu ita lori ba tó merkadu modo ne’e nafatin fresku, dala barak ita uja Saku deit maka lori ita nia produtu hanesan modo tahan ba iha merkadu, hanesan Estrobery nia raga maka laiha entaun saida maka akontese wainhira ita lori ita nia produtu husi Maubisse ba tó iha Dili modo sira ne’ebé maka hanesan modo tahan ita tau iha Saku balun namlaik ba tó iha loja ita atu hatama fali ba Jaleira mós modo tahan barak maka ita lori fila no balun sai dodok. Hanesan mós Abruñus sira iha ne’e liu-liu Estrobery ita tau iha raga ne’ebe maka Cina sira fán nia ba tó Dili ne’e sira leten diak maibe sira okos ne’e dodok hotu”  Deklara Domingos Nunes iha Salaun Paroquial Maubisse loron 23/11/2022.

Fatin hanesan Vice Ministru Komérsiu Industria Liu husi Intervista ho Jornalista Radiu Kominidade Maubisse Mau-Loko hateten Joven nia Partisipasaun imporante tebes iha prosesu Dezemvolvemetu  rain ida ne’e nian, Tamba tuir data estatístika ne’ebe iha Repúblika Demokrátika Timor Leste N’umeru Foinsa’e liu 40% husi total Populasaun iha Timor Leste.

“Hau nia Mensajen ba Joven sira ita nia Rain ne’e atu lao ba oin se joven partisipa iha dezemvolvementu iha seitór Produtivu sira, ohin loron idade joven domina demográfia populasaun liu 40% joven. Tamba ne’e maka ita iha opurtunidade ba Joven Ainaro, Manufahi, Covalima buka hatene saida maka ita halo ona foin ita halo, ne’e loke dalan para ita hahú identifika saida maka ita bele para halós iha seitór Produtivu. Aprende ba malu akampamentu sira ne’e joven ida aprende husi joven seluk, ita lori ema empreza sira mós mai kolia para sira aprende husi sira tamba sira iha esperensia. Hau hanoin opurtunidade bót joven sira uja opurtunidade didiak kompetisaun ne’ebe iha tuir kréditu Suavel ne’ebe Governu prepara 3% deit pur ano duke ida iha merkadu ne’e Intituisaun mikro finansas sira fó ne’e 12% ba leten ne’e 3% deit, ne’ebe foti ba laos dehan osan laiha lae, proplema sira ba formasaun kuntinua hadia imi nia-an mais problema asesu ba kapital dalan maka ohin hau kolia”    Hameno Vise Ministru Komérsiu Industria ba Foinsa’e sira loron 23/11/2022

Governante ne’e kuntinua espelika liu tan katak;

“Kuntinua enkorja sira favor ida investe foti osan ne’e halo ita nia atividade duke ita halo buat seluk, kunadu ita hakarak moris diak tenki halo negósiu merkadu ne’e bót tebtebes. Maek ema Cina husu hela, Kafé sesta bájika bote ida Kafé 15 mili grama iha laran ne’e merkadu, favor ida labele hanoin atu ba funsionariu Públiku, labele hanoin ita ba halo aktividade ira ne’ebé ita hasai energia barak liu mais ita la halo osan ne’ebé ohin hau mai iha ne’e kolia ida ne’e” Esplika Vice Ministru Komérsiu Industria loron 23/11/2022 iha Postu Administrativu Maubisse Munisípiu Ainaro.

Eventu ida ne’e realija tamba Governu liu husi Ministériu Turizmu, Komersiu no Industria (MTCI) servisu hamutuk ho Programa Nasoens Unidas ba Dezenvolvimento iha Timor-Leste (PNUD), KOICA no IADE.

Alende pra-akampamentu ne’e iha Maubisse sei halao  durante loron 3 hahú Kuarta sei termina iha Sesta loron 25/11/2022. Liu husi ida ne’e mós hodi halo preparasaun diak liu tan ba sira nia ideia negósiu ne’ebé konstrutivu no sei akompaña husi ekipa fasilitadór sira, no sei tuir kompetisaun iha loron ikus hodi hakat ba faze tuir mai.

Jornalista                     Moises da Silva Magno

Editór                          Joaquim de Fátima Coutinho

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Notify of
guest
0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments