Racom Maubisse, 26/11/2022, Situasaun Politika economia rai laran depois de restaura tiha independencia iha 20 de Maiu 2002, agora tama on aba 20 anus ita hare katak dezemvolvimentu ekonomia iha rai laran lao makas maibe ba deit ema balun ne’ebe iha osan, maibe ba ema ki’ik no kbi’it lae sira susar tebes tamba menus de kampu de trabalho no konhecimentu. Tamba ne’e ba Radio Komunidade Maubisse mauloko, Presidente Asociasaun Radio Komunidade Timor Leste Prezado Ximenes haktuir katak;
“Hau hanoin tinan haat ikus mai nee ita nia nasuan Timor Leste, enfrenta hela krize politika rai laran, problema politika nebe afeta teb-tebes ba iha ita nia orsamentu esatadu, hahu husi tinan haat ba kotuk ita haree katak ita nia Parlamentu Nasional iha prosesu aprovasaun orsamentu entaun afeita tebes ba komunidade sira, tanba sirkulasaun osan lato’o iha nivel baze ita nia produto lokal sira dalaruma atu mai asesu iha merkadu dili mos hasoru difikuldades, tamba ne’e mak bele dehan katak politika rai laran fo afeta ba ekonomia rai laran ladun lao ho maksimu no komunidade ki’ik sira mak hasoru situasaun ida ne’e, tamba ne’e husu ba governu atu hare situasaun ne’e ho seriu”.
Depois de restaura tiha Indpendencia no agora tama ona iha tinan 20 oinsa ita nia hare konba situasaun politika ekonomia iha rai laran lao diak ka lae? Eis Membru RENETIL ne’e akresenta;
“Ita nia situasaun politika no ekonomia iha Rai laran lao hakdasak tamba Pandemia kovid 19 mos afeita tebes ba iha ekonomia rai laran, entaun situasaun sira nee fo impaktu ekonomikamente ladun lao diak no la fo valor ba ita nia komunidade sira liu-liu ba ita nia maluk sira nebe mak halo moris nuudar negosiu, nee mak situasaun jeral nebe akontese durante tinan haat liu ba kotuk iha RDTL, tamba ne’e parte hotu liu liu governu Timor Leste tenke hadia lalais situasaun ne’e.”.
Situasaun Politika ho ekonomia iha Rai laran lao ladun diak fo inluensia ba valor kultura nomos rekonsiliasaun pessoal, familiar, komunidade no estado Timor Leste hodi buka solusaun, tamba kestaun mak programa ho hetan intervein husi politikus sira. Ho situasaun sira ne’e fo afeta ba povu ki’ik, realidade povu seidauk senti benefisiu husi orsamentu estado ne’ebe aprova kada tinan, nee tanba xaa akontese, tanba tuir hau nia haree ita nia politika atu haburas mikro iha rai laran mak ladun iha maske iha eletrisidade lakan no Estrada tama tia ona iha suku no munisipiu, tuir lolos ho prezensa ahi nebe lakan atu tulun komunidade sira nia produtu lokal iha nivel baziku maibe nee la akontese ida, tamba osan sira la sirkula to’o iha baze. Tamba ne’e sujere ba governu atu hadia Sistema politika ekonomia iha rai laran hodi labele prezudika fali ita nia komunidade sira.
Jornalista Natalino Mendonca
Editor Joaquim Coutinho
