Ministra ho Vise-Ministra Solidariedade Social no Inkluzau, Vizita Suku Manelobas Hodi Partisipa Iha Seremonia Agradesementu Xefe Suku Foun Manelobas Maubisse

0
14 views

Racom Maubisse (16/12/2023)Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun (MSSI) Verónica das Dores ho Vise-Ministra Céu Brites hamutuk Asesór ho ekipa vizita Suku Manelobas, Postu Administrativu Maubisse, Munisípiu Ainaro, depois hetan konvite husi Xefe Suku Manelobas, Julião Pereira Tilman “MAUBULAN”.

Objetivu principal Autoridade Komunitaria Suku Manelobas konvida Governu Konstitusionál IX, atu ható agradesementu ba Governu nia tulun hodi loke Estrada iha suku refere ne’ebe uluk tempu okupasaun Indonézia izoladu tebes-laiha estrada tanba suku ne’e sai hanesan “Garis Merah” ba luta nain sira nian. Nune’e iha tempu ne’ebá Suku Manelobas la iha dezenvolvimentu.

Bainhira membru Nnunu Governu Konstitusioná tó iha Suku Manelobas Xefe Suku Manelobas, Julião Pereira Tilman hamutuk ho Lia Nain sira simu  ho kultura  tradisionál Sergala no lia Dadolin.

Iha oportunidade ida ne’e, Xefe Suku Manelobas, Juliao Pereira Tilman hatoo kona-ba situasaun real iha suku ne’ebé nia lidera, liu-liu problema sosiais ne’ebé povu Manelobas infrenta durante ne’e.

“Atan hau hanesan Xefe Suku Manelobas ho Xefe Suku Manetu Postu Administrativu Maubisse Munisípiu Ainaro Reprejenta Populasaun totál 4.080 (Rihun Hát Walu Nolu) totál Manelobas 1.389 (Rihun Ida  Atus  Tolu  Walu Nolu Resin Sia) no Manetu 2.691 (Rihun Rua Atus Nen Sia Nolu Resin Ida). Populasaun Suku Manetu Manelobas ami hanesan Suku Izoladu ida iha Klaran entre Postu Administrativu Maubisse Kuaje 24 Kilometrus no 15 Kolimetrus husi Postu Administrativu Turiscai ne’ebé sei senti nakukun nafatin ba Dezemvolvementu iha tempu Ukun Rasik-An (URA). Haré ba situasaun sira iha leten ami hanesan Lideransa Komunitaria indentifika tipu problema sira hanesan, Estrda at ba bebeik at liu tan wainhira udan monu rai hanesan agora dadaun, limita asesu produtu Populasaun nian ba merkadu barak maka estragus afeita mós ba presu hahan konsumu nian aumenta tamba laiha kondisaun Estrada ne’ebé maka diak. Asesu ba trasporte Inan Isin Rua nian difisil tebes wainhira iha situasaun emerjenjia no mós ba Populasaun enjeral. Falta asesu ba Ferik Katuas sira hodi asesu ba servisus atendementu BI no Sertidaun RDTL ba Pensaun Sosial. Falta Infestrutura Saúde nian no Doutores hodi fó atendementu ba Populasaun Suku 2 no Suku Viziñu sira seluk liu-liu ba Labarik Inan Isin Rua no Idozus. Falta Instalasaun Eletrisidade hodi kobre ba populasaun mesmu balun hetan ona no balun la hetan, no balun sei Instala ho Au Bentun ne’ebé sei fó Perigu ba Komunidade nia Vida.

Dehan Xefe Suku Julião Tilman “MAUBULAN”.

Xefe Suku ne’e mós informa katak Suku Manelobas no Manetu sai hanesan suku ne’ebé izoladu tebes iha Munisípiu Ainaro, tanba durante tinan barak nia laran laiha dezenvolvimentu, razaun Estrada laiha.

“Durante tinan 24 okupasaun Indonézia, Suku Manelobas no Manetu laiha dezenvolvimentu, tanba suku rua ne’e fatin konsentra funu nain asuwain sira nian. Tanba ne’e iha era ukun aan ne’e, husu ba Governu atu fó atensaun ba dezenvolvimentu iha suku refere, liu-liu iha área infrastrutura, saúde, eduksaun, eletrisidade, bee mos no sosiál,” Tenik nia.

Antes hakotu ninia diskursu,  Xefe Suku mós hato’o rekomendasaun ba Nunu Governu Konstitusionál  ne’ebé lidera husi Kay Rala Xanana Gusmão atu kontinua reabilita Estrada ne’ebé paradu iha tinan barak nia laran. Nia mós husu Governu atu harí Postu Saúde Integradu iha suku refere.

“Rekomendasaun husu ba Sua Esélensia Premeiru Ministru RDTL hodi kuntinua hikas rehabilitasaun ka konstrusaun Estrada ne’ebé paradu deste tinan barak nia laran.  Husu Sua Esélensia Premeiru Ministru RDTL Maun Bót Kay Rala  Xanana Gusmão atu estabelese Sentru Saúde Integradu ida iha Suku Manelobas ne’ebé antes ne’e hetan ona survei iha Governasaun sira liu ba Maibe seidauk realija. Husu Sua Esélensia Premeiru Ministru RDTL Maun Bót Kay Rala  Xanana Gusmão atu Re Instala Be Mos ne’ebé dada husi Kotomatan Suku Manelobas Benefisiu ba Suku 2 durante ne’e la funsiona ho diak. Husu Sua Esélensia Nai Premeiru Ministru RDTL Maun Bót Kay Rala  Xanana Gusmão atu hadia kondisaun Eskola fasilidades ba Labarik sira iha Suku Manetu no Manelobas. Ida ne’e deit maka Suku 2 Manetu no Manelobas ba Sua Esélensia Nai Premeiru Ministru RDTL Maun Bót Kay Rala  Xanana Gusmão Nia Konsiderasaun la haluhan ható Obrigadu wain.”

Entretantu iha biban hanesan, Ministra Solidaridade Sosiál no Inkluzaun, Verónica Das Dores rekoñese katak komunidade suku rua ne’e terus duni iha tempu okupasaun Indonézia no tempu ukun aan mós terus nafatin. Maibé, Governu Konstitusionál IX ne’ebé lidera husi Primeiru Ministru, Xanana Gusmão iha komitmentu atu hala’o dezenvolvimentu iha suku hotu iha teritóriu Timor Leste, inklui mós Suku Manlobas no Manetu.

“Ha’u sente haksolok tanba dala rua ona mai iha ne’e iha tempu ukun an. Maibé, uluk tempu okupasaun ami lao hadulas iha fatin ne’e no foti komunidade sira nia aifarina, fehuk no sel-seluk iha to’os laran ne’ebé ami han hemu ohin hau fila fali mai hamrík iha ne’e la hanesan uluk obrigadu ba domin tomak ita bót sira nian ita hakotu tia iha tinan 1.999.” Dehan Ministra Verónica.

Nia mós hatete katak maske terus no mukit sei hafalun komunidade nia moris, maibé nia husu povu tomak iha Timor Leste, inklui povu iha Suku Manelobas no Manetu atu agradese ba Maromak tanba liu hosi Konsulta Popular 30 Agostu 1999, Povu Timor Leste moris ho Liberdade. Tuir Governante ne’e katak, ita mak hakotu ita nia independénsia, ita mak kontinua ita nia independénsia. Tamba ne’e ba  Lideransa Komunitaria sira espesial ba Suku Manelobas no Manetu Postu Administrativu Maubisse Ministra Solidaridade Sosial no Inkluzaun husu;

“Hadia Suku laran ne’e la fasil tamba ne’e Suku Presija ema ne’ebé maka ninia kakutak tenki nakloke akumulativu hakuak ema hotu labele halis ba sorin no labele halis mai sorin. Tamba wainhira halis ita fó vitima ba Komunidade ne’e ita kolia kona-ba Polítika mais kolia kona-ba hau espera katak nia bele tamba Polítika ne’e bele diak maibe dala barak mós halo ema barak sai vitima kuandu ita halo Polítika la los”. Apela Ministra Verónica.

 

 

Iha fatin hanesan, Vise-Ministra Solidaridade Sosiál no Inkuzaun, Céu Brites hatete, nia parte  orgullu partisipa aktividade seremonial ne’e iha Suku Manelobas liu husi ne’e mos   hodi hare no rona direta preokupasaun komunidade sira nian iha sira nia moris lor-loron nian.

“Ita boot sira la sala, Joven oan ida ne’e hili imi nia xefe suku ne’e. Ohin, ha’u rona husi Xefe Suku nia esplikasaun katak Suku ne’e nia rekursu humanus barak no rekursu naturais mós barak, agora ita hamutuk oinsa dezenvolve suku ne’e ho rekursu sira ne’ebé iha,” katak Vise-Ministra Céu Brites.

Tamba ne’e Vise Ministra Louva inisistiva Xefe Suku ho membrus Konsellu Tomak nia koperasaun no servisu hamutuk hodi realija seremonia ida ne’e ba Povu Suku Manelobas Maubisse.

“Nia kuandu Presija nia ba bolu ita bót sira ba vota ba nia los ga lae, agora ohin nia halo saida nia bolu hikas ita bót sira hodi fó agradesementu ne’e maka dalan los.” Hakotu Vise Ministra Céu Brites.

Aleinde ne’e mós antes ensera seromónia Xefi Suku rua Manelobas no Manetu asina Proposta ne’ebé suku rua halo hodi entrega Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão liu husi Ministra MSSI Verónica das Dores kona-ba konstrusaun estrada no asuntu sosiál seluk husi suku rua Manelobas no Manetu.

Partisipa iha seremónia ne’e Ministra no Vise-Ministra MSSI ho ekipa, Diretór Ezekutivu ADN, I.P, Rui Lourenço, Xefe Gabinete Sekretáriu Estadu Agua no Saneamentu (reprezenta MOP), Administradór Postu, Maubisse, Autoridade seguransa no komunidade husi Suku Manlobas no Mantu.

Antes termina dahur hamutuk hanesan símbolu ksolok no agradesimentu husi Xefi Suku atuál foin sa’e ida ne’ebé povu suku Manelobas fó fiar hodi lidera suku refere, mandatu tinan 7 (2023-2030) ne’ebé ho ninia moto “Ha’u La Sura Kolen, Ha’u Sei Halian Nafatin Lian Manelobas Nian Husi Lidun Ba Lidun Hodi Dezenvolve Suku Manelobas”.

Jornalista                     Moises Magno

Editór              Joaquim Coutinho

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Notify of
guest
0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments